De gevolgen van klimaatverandering manifesteren zich steeds vaker in extreem weer. Hoosbuien, maar ook hittegolven. De extreme hitte die vorige week delen van de VS en Canada teisterde, is volgens een groep internationale wetenschappers vrijwel zeker veroorzaakt door klimaatverandering. In de Canadese plaats Lytton, ongeveer 200 kilometer ten noordoosten van Vancouver, werd het op 29 juni 2021 bijna 50 graden Celsius (49,6). Een verzengende bosbrand legde Lytton bijna helemaal in de as. Een dergelijk hoge temperatuur op deze hoge breedtegraad (50° N), is volgens de wetenschappers een “krachtige waarschuwing”. En denk niet dat deze gebeurtenis een ‘ver van ons bed’ show is: Nederland ligt zo’n beetje op dezelfde breedtegraad!
Hittegolven
De term ‘klimaatadaptie’ betekent dat we ons zullen moeten aanpassen aan de extreme weersomstandigheden die gepaard kunnen gaan met de klimaatverandering. Niet alleen moeten we aan de slag met het kunnen opvangen van héél veel water door extreme regenval, ook moeten we rekening houden met langere perioden van hoge temperaturen. Hittegolven 2.0 dus. Er komt dan ook steeds meer aandacht voor het koelen van de woning. Ook is er in steden veel aandacht voor hittestress. De temperatuur in de gebouwde omgeving zonder veel groen kan vele graden hoger zijn.
Je kunt natuurlijk een airco aanschaffen, maar dat is kostbaar. Niet alleen in aanschaf maar zeker ook in gebruik. Er wordt hard gewerkt aan warmtepompen die ook goed kunnen koelen.
Isoleren
Bij isoleren denkt iedereen meteen aan het binnenhouden van warmte in de woning. Maar het werkt ook andersom, goede isolatie zorgt ervoor dat warmte ook niet je huis in kan komen! Dat is ook het principe van alle maatregelen die je moet nemen om de hitte niet in je huis te laten komen.
Zonwering
Zonneschermen en luifels zijn een effectief middel om de warmte van zoninstraling buiten te houden. Zonwering aan de buitenzijde werkt het beste, maar het helpt ook als je je gordijnen dicht houdt. Het weren van de zon heeft ook het voordeel dat je meubels en vloerbedekking minder verkleuren (verbleken).
Als het buiten erg warm wordt, moet je ook alles ‘dicht’ houden. Want anders wordt het binnen net zo warm als buiten, hetgeen ook tot effect heeft dat alle binnenmuren langzaam maar zeker gaan opwarmen en de warmte ook in huis zal blijven hangen. Dat moet je zoveel mogelijk zien te voorkomen. Lekker doorwaaien met warme lucht helpt niet. Zodra het ’s avonds wat gaat afkoelen, kun je wat open zetten.
Ramen open zetten
Je kunt ‘slim ventileren’ als het erg warm is: warme lucht stijgt op, dus als je boven in huis ramen kunt openzetten, kan de hitte je huis uit. Maar als je ook beneden in huis ramen open zet, wordt je hele huis geventileerd, alsof het een grote schoorsteen is. Het moet dan wel lekker kunnen doortochten. Dus zet ook alle eventuele tussendeuren open, doe gordijnen open.
Je kunt zo ’s nachts ventileren, en ook nog ’s morgensvroeg. Zorg ervoor dat je alles weer dicht doet, voordat het warm wordt! Als je ook de zon weert, kun je zo toch de temperatuur binnen aanvaardbaar houden.
Groen
Alles wat in de volle zon ligt, warmt op. En dit gaat vervolgens ook weer deze warmte uitstralen. Daardoor wordt het in een versteend tuintje op het zuiden erg warm en ook op veel plekken in de stad kan het erg warm worden. Groen in de omgeving kan temperatuur en vochtigheid reguleren. De schaduw van een boom kan je woning enorm koelen, mits ie op de goede plaats staat (zuidkant of westkant van je huis). Maar het helpt ook enorm als je veel beplanting laat groeien. Klimop op je muren op het zuiden (er zijn ook soorten die je muur niet beschadigen!) werkt enorm isolerend en beschermt ook tegen zoninstraling. Het weghalen van stenen uit je tuin en er planten voor in de plaats zetten helpt ook.
Een volgroeide stadsboom kan 300 tot 500 liter water verdamping per dag mogelijk maken, mits de boom voldoende heeft kunnen wortelen en er voldoende watervoorziening aanwezig is. Dit koelt de omgeving (soms wel tot 100 meter van de boom) met zo’n 3 tot 5 graden. Ook groendaken kunnen een dergelijk effect hebben, zo claimen diverse leveranciers.
Wit
Donkere materie absorbeert meer zoninstraling. Wit weerkaatst het zonlicht (de UV-straling) zodat je muren (of het dak) minder instraling absorberen als je ze wit verft. Daardoor warmen muren en dak wat minder snel op.
Er is nog een bijkomend effect, wat het Albedo-effect wordt genoemd. Witte en andere weerkaatsende oppervlakten zorgen ervoor dat fotonen teruggekaatst worden. Dit zorgt ervoor dat ook de diffuse instraling op zonnepanelen verhoogd wordt, waardoor de zonnepanelen ook bij bewolkt weer nog behoorlijk wat stroom produceren.
Voordat je je dak wit gaat verven moet je eerst even kijken naar groen. Niet als kleur voor de verf maar om er een groendak van te maken!
Ventilator
Hoe kan een ventilator die eigenlijk alleen maar lucht verplaatst bijdragen aan afkoeling? Een airco zuigt lucht aan, haalt deze door een warmtewisselaar (die warme lucht produceert die ook weer afgevoerd moet worden) en produceert koude lucht. Het koelkast-principe dus, waarbij een koelkast de lucht in de koelkast koud maakt en een airco deze uitblaast (en je energierekening tot grote hoogte laat klimmen).
Waarom helpt een ventilator wel om af te koelen? Als het erg warm is, neemt de (relatieve) luchtvochtigheid enorm toe. Mensen koelen af door te zweten, het verdampen van je zweet geeft verkoeling. Maar als de relatieve luchtvochtigheid te hoog is, is de lucht al verzadigd van het vocht en kan de verdamping niet plaatsvinden. Door de lucht te bewegen, kan deze verdamping wel plaatsvinden omdat er dan toch steeds iets drogere lucht wordt aangevoerd. Een subtiel verschil, maar daardoor is er wel iets verkoeling. Een ventilator geeft dus geen temperatuurverlaging in de ruimt, maar koelt jou wel af. Een ventilator laten draaien in een kamer waar niemand is, is louter energieverspilling. Dus een ventilator moet je alleen aanzetten als je zelf in de ruimte bent.
Tip: plafondventilator met winterstand
Tijdens een hittegolf kan het zo zijn dat je woning zo ver is opgewarmd dat je wel wat moet doen om het ’s nachts niet te warm te hebben. Ramen tegen elkaar openzetten gaat niet helpen als het buiten nog erg warm is (tropennacht). Gebruik van een staande ventilator kan wel helpen om een constante luchtstroom over je bed te houden, maar een dergelijk wind over je bed is niet comfortabel. We raden aan om eens te kijken naar een plafondventilator die je ook op een winterstand kunt zetten:
Het voordeel van de winterstand op een grote langzaam draaiende plafondventilator is, dat de neerwaartse luchtstroom zich mengt met de koelste lucht (die op de vloer) en aldus een subtiele luchtcirculatie bewerkstelligt: omlaag langs de wanden, via de vloer en langs het bed weer omhoog. Op deze website vind je voorbeelden van dergelijke plafondventilatoren. Bij de verschillende modellen kun je kiezen: met of zonder lamp, met of zonder programmeermogelijkheid via een app (wifi versie). Er zijn verschillende kleurcombinaties mogelijk.
Met dank aan Lars Boelen voor deze tip; je kunt zijn artikel alleen lezen als je ingelogd bent. Je krijgt een inlogcode als je zijn eBoek ‘Paris Proof Plan’ aanschaft.
Hittestress
Ook al is de hittegolf niet zo heftig als in Canada is gebeurd, een hittegolf levert structureel meer sterfgevallen op onder ouderen. Door potentieel hartfalen, slechter functionerende lichaamsfuncties en slechtere vochtregulering, doordat oudere mensen vaak niet in de gaten hebben dat ze feitelijk te weinig vocht binnen krijgen. Dus let dan even extra op de kwetsbaren onder ons! Maar onderschat het zelf ook niet. Een hittegolf van 34 tot 35 graden kan betekenen dat je in een omgeving terecht komt waarbij het warmer is dan de ‘core’ temperatuur van jouw lichaam. Je moet je dan aanpassen en goed op je naasten letten.
