We willen hier benadrukken dat het belangrijk is om je PV-installatie te monitoren. Je kunt aan de buitenkant niet zien of de zonnepanelen wel goed werken. Op elke omvormer zit wel een schermpje waarop je voor dat moment kunt zien hoeveel stroom er wordt gegeneerd. Bij sommige omvormers is dit schermpje karig, bij anderen zitten er meetpunten in van de spanning en stroom aan de DC en de AC kant, de temperatuur van de verschillende onderdelen en de opbrengst per tijdeenheid. Ook kan er een uitgebreide foutrapportage in zitten. Maar het monitoren van zo’n schermpje is verre van ideaal. Omvormers hangen vaak op moeilijk bereikbare plekken en niemand neemt na verloop van tijd nog de moeite om op dat schermpje te kijken.
Wat wordt er eigenlijk waar gemeten?
De omvormer zelf registreert diverse meetwaarden. De opbrengst kun je aflezen van een schermpje of via een ‘dashboard’ van het monitoringsysteem (via internet), zoals we in de volgende paragraaf zullen uitleggen. Soms is er een aparte ‘brutoproductiemeter’ geïnstalleerd: die meter is vaak verplicht bij gesubsidieerde PV-systemen en daarbij wordt de totale productie van de omvormer geregistreerd. De teruglevering (zie ook Salderen) wordt geregistreerd op het teruglever-telwerk van de digitale (of slimme) meter, heb je nog een oude draaimeter draait deze terug. Op het teruglever-telwerk wordt alleen geregistreerd hoeveel kWh je daadwerkelijk teruglevert aan het elektriciteitsnetwerk. Maar je levert alleen die stroom terug, die je zelf niet gebruikt. Wil je weten hoeveel stroom je gebruikt van je eigen PV-installatie, dien je het aantal teruggeleverde kWh af te trekken van de totaal-productie van je PV-systeem!
Internet-portaal
De meeste omvormers die nu op de markt zijn werken met een monitoringsysteem en een internet-portaal. De omvormer registreert de diverse meetwaarden en stuurt deze via het internet naar een website. Je kunt daar op inloggen met je persoonlijke codes en dan kun je je ‘dashboard’ bezoeken. De omvormer moet dan wel in verbinding staan met internet. Die kan via WiFi maar ook via een netwerkkabel aangesloten worden op je router. De procedure om de WiFi internet-connectie in te stellen is vaak wat lastig, maar de installateur kan hierbij helpen.
In een PV-installatie met micro-omvormers of power-optimizers kan monitoring per paneel plaatsvinden. Niet alle fabrikanten bieden zo’n systeem aan, overigens. Het omvormer- of optimizer-kastje achter op het paneel kan dan ook spanning en opbrengst van het paneel meten en doorsturen naar het internet-portaal.
Op het ‘dashboard’ scherm zie je een virtuele layout van de zonnepanelen, die overeenkomt met het daadwerkelijke legplan op het dak. Dat maakt het gemakkelijk om eventuele problemen met één paneel snel te detecteren. Dit vereist wel dat de virtuele layout zorgvuldig wordt ingevoerd bij de installatie van het PV-systeem!
Waarschuwingen
We willen hier toch een tweetal waarschuwingen laten horen, over de accuraatheid van de registratie en de beveiliging. Als de omvormer de connectie met het internet verliest, al is het maar voor een korte periode, kan het zo zijn dat (een deel van) de opbrengst niet wordt geregistreerd. Een goed doordacht monitoringsysteem detecteert of de meetwaarden naar het internet-portaal doorgezonden konden worden. Is de connectie (tijdelijk) weggevallen, moeten de meetwaarden even in een buffer vastgehouden worden en zodra de connectie weer is hersteld alsnog worden geupload. Een veel voorkomend probleem bij de communicatie tussen de omvormer en het internet-portaal is dat de klokken niet gesynchroniseerd zijn, of dat de lengte en breedtegraad niet goed zijn ingevoerd (in het geval de tijdzone berekend moet worden). Verkeerde zomer- en wintertijd zijn ook beruchte foutsituaties. Dat kan allerlei problemen geven, van gegevens die kwijt raken tot het verkeerd registreren van de opbrengst. Ook bij onderhoud aan de server, updaten van de software (kan ook bij een app het geval zijn), kunnen er gaten vallen in de registratie. Als je bij de weergave van de opbrengst van bijvoorbeeld 10.00 naar 13.00 uur op een dag een rechte schuine streep ziet, kan het zijn dat de server in die periode geen opbrengst heeft ontvangen, om 13.00 uur weer wel en dan een lijn trekt naar de laatst ontvangen data. De conclusie moet dan zijn, dat de registratie van de opbrengst niet accuraat is en hoogstens een indicatie geeft.
Een ander punt is de veiligheid van het internet-portaal. Met name bij Chinese omvormers maakt men soms gebruik van slecht beveiligde servers voor het internet-portaal. Dat betekent dat men via de connectie met de omvormer je gehele netwerk kan hacken.
Monitoring systeem van ‘derden’
Er zijn ook monitoring systemen te koop van ‘derden’. Deze werken ook via een portaal op het internet, maar werken dan met eigen meetkastjes, die je moet aanschaffen en installeren. Vaak zijn dergelijke monitoring systemen opgetuigd met een energieverbruikmanager. De slimme meter maakt het mogelijk om deze op afstand uit te lezen, je kunt daartoe anderen machtigen. Er zijn ook een aantal websites, waar je kunt ingeven hoeveel je hebt opgewekt, zoals pv-output.org. Dergelijke websites bieden vaak een API aan, een programmeurshulpmiddel om je eigen cijfers automatisch te uploaden. Het voordeel van dergelijke sites is, dat je de prestaties van je eigen PV-systeem kunt vergelijken met die van anderen.
Deze monitoring systemen werken meestal met een abonnement, omdat het webportaal in de cloud ook in de lucht moet worden gehouden. Je hebt meestal wel meer mogelijkheden om overzichten te exporteren.
Op de afbeelding hiernaast zie je een voorbeeld van monitoring inclusief registratie van verbruik. Je ziet duidelijk over de dag dat tijdens de daglicht-uren er veel kWh wordt opgewekt (groen) en ook wordt teruggeleverd (blauw). In de avond en nacht, als het donker is, zie je alleen het verbruik (rood).
De toekomst van monitoring
Doordat er plannen zijn om het salderen af te bouwen, kan het wel eens zo zijn dat het monitoren van de PV-installatie een steeds grotere rol gaat spelen. Want met een afgebouwde salderingsregeling loont het om de opgewekte stroom direct te verbruiken. En dan is het handig als je inzicht hebt in hoeveel stroom de PV-installatie opwekt. Je weet dan wanneer je het beste de wasmachine kunt aanzetten.