“We winden ons graag op over de schande van het kappen van regenwoud, maar naar de kaalslag in de veengronden in onze eigen achtertuin kijken we niet om”, aldus Karin Bodewits, in Vroege Vogels op BNNVARA-radio van 13 juni 2021.
In bijna elke zak potgrond zit turf, ‘oude natuur’. Turf bestaat uit gecomposteerde planten en mossen afkomstig uit veenmoeras. Zo’n gebied wordt drooggelegd en daarna wordt de turf afgestoken. Veengebieden slaan per vierkante meter twintig keer meer koolstof op dan een doorsnee bos en veel meer dan het regenwoud. Door turfwinning sterft het moeras af, waardoor de opgeslagen koolstof in de atmosfeer afgegeven. De vernietiging van veengebieden is verantwoordelijk voor 5 tot 7 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Veengebieden zijn van groot belang voor de biodiversiteit en om de klimaatverandering in te perken. Ze beslaan minder dan 3% van het aardoppervlak, maar leggen ongeveer evenveel koolstof vast als alle bossen samen.
Het is wat. Als je kritiekloos een zak potgrond uit de container bij de supermarkt of het tuincentrum meeneemt, draag je indirect bij aan het broeikasgaseffect. Die zagen wij ook niet aankomen.
Waarom stopt men dan turf in potgrond? Welnu, turf houdt goed water vast, waardoor de grond niet snel uitdroogt. Daarnaast verbetert turf de structuur van de grond en verlaagt het de zuurgraad. Er bestaan inmiddels wel turf-vrije alternatieven, op basis van kokosvezels, bast of hout.
Er zijn twee soorten veen, hoogveen of laagveen. Hoogveen ontvangt enkel regenwater en is compleet onafhankelijk van grondwater. Veenmos of ‘Sphagnum’ is de belangrijkste plantensoort bij hoogveenvorming. Laagveen is voor de watervoorziening afhankelijk van het grondwater. Turfwinning gebeurt voornamelijk op hoogveen omdat het minder arbeidsintensief is en de turf doorgaans van betere kwaliteit is. In België en Nederland is er nog amper hoogveen te vinden, de turf in onze potgrond voornamelijk afkomstig is uit Oost-Europese hoogveengebieden.
Waarom je ook bij potgrond op het etiket moet kijken
Je kunt tegenwoordig veel soorten potgrond kopen. Maar bij de (goedkope) potgrond bij tuincentra, bouwmarkten en supermarkten, moet je extra opletten. Niet alleen zit daar dus vaak turf in (trap niet in ’turf-arm’) maar de meest courante soorten potgrond bevatten kunstmest (ureum, ammoniumnitraat) als extra stikstofbron. Dat lijkt leuk, want je plantjes gaan daar sneller van groeien. Maar de aanmaak van deze kunstmeststoffen is weinig duurzaam, het is een energieverslindend proces. Wat erger is, dat in volle grond, en in mindere mate in potten en bakken, deze kunstmest het bodemleven compleet om zeep helpt. Diverse fabrikanten en veel tuinwinkels bieden biologische potgrond aan, daar zit dan geen kunstmest in maar er kan wel turf in zitten!
Pesticiden?
De herkomst is ook belangrijk. Want ook potgrond kan al vol pesticiden zitten! Dit is erg verraderlijk. Want je kunt zo ongemerkt dergelijke gifstoffen in de bodem van je eigen tuin brengen, de planten nemen het op en zo kunnen ook de bestuivende insecten hiermee in aanraking komen. Een keten-besmetting en -vergiftiging die je absoluut niet wilt.
Kokos
Turf wordt vaak vervangen door kokosvezels. Dat kun je lezen op de lijst met ingrediënten. Fijne kokosvezels zijn een restproduct van Aziatische kokosnootplantages. Kokosvezel is een afvalproduct van kokosnoten, het is alleen maar goed als dit verder gebruikt wordt in een product. De footprint van de duizenden kilometers, die dit product moet afleggen is wel een ecologisch aandachtspunt. De vezels worden gedroogd, en dan gecomprimeerd tot volumes die 4,5 maal kleiner zijn. Daardoor wordt de impact van het transport enigszins beperkt.
Ook kokosvezels zorgen voor een luchtiger structuur en kunnen goed water vasthouden. Kokosvezels zijn neutraal qua zuurgraad en de beworteling van planten is beter in kokosvezel dan in turf. Potgrond op basis van kokosvezels is overigens meestal een stuk duurder. Het Europees Ecolabel staat geen veen toe in potgrond. Staat dat op de zak met potgrond, dan weet je ook dat je goed zit.
Bottom up of Top down?
Hét dilemma voor managers. Vlieg het maar aan zoals je wilt. Met je poten in de modder staan, op de werkvloer acteren. Denk er maar even over na als het gaat over de kwaliteit van de bodem waarin elk plantje en dus ook ons voedsel moet groeien.
Links
Zaailingen over potgrond en duurzame alternatieven
Keuringsdienst van waarde – aflevering 10 juli 2014 (!)
